Letër e gjatë feministe



Getoar Mjeku

Njeri i lirë dhe avo­kat prej Prish­tine të Dar­da­nisë. Shkrun për shqip­tarët, gju­hën, histo­rinë, e poli­ti­kën. Lexon çkamos. Ndih­mon me mirë­mbajtë saj­tin për shqip­tari, Plisi.org.

Shkrimtarja senegaleze Mariama Bâ (1929–1981) mbahet mend për romanin e shkurtë Une si longue lettre. Ata që s’e dijnë fran­gjishten mujnë me lypë përkthimin ang­lisht So Long a Letter.

Këtë vepër feministe ma kujtoi ky dorëshkrim që e gjeta në nji fashikull të moçme:

Nji leter njaq e gjatë âsht nji grumbull kujtimesh — disa të hijshme, disa të hidhëta — të kallë­zue­me prej mësueses se­negaleze Rama­tu­lla­je, e cilla âsht mbetë e vejë. Letra, shkrue nji shoqeje, âsht shenim i [përpjekjeve] të Ra­ma­tu­lla­jes per mbi­jetesë mbas ven­di­mit të beftë të burrit të saj me u mar­tue së dyti. […] Novela âsht deshmí per­ka­pëse e hjekës s’atyne grave zâ­kthje­llë­ta qi jetojnë në mes shoqnor të mbi­zot­nuem prej bindjeve dhe vle­rave qi ua mo­hojnë vendin e duhun.

Teksti asht përkthim i blurbit — atij për­shkri­mit në ko­per­tinën e pasme — që e kam ba gjatë leximit më 2009, në Teksas. Tue u nisë prej idiolektit që e paskam për­dorë, s’besoj që e kam mendu për botim ndonjiherë.

Romanin e kam pasë detyrë me lexu për nji landë të le­tër­sisë afrikane që e ligjerojshin bash­karisht nji pro­fe­sor fran­cez dhe nji ish-dip­lomat nga Burundi. Edhe ve­p­ra të tjera të shkrimtarëve afrikanë trajtojshin pozitën e vaj­zave dhe grave në shoqnitë e tyne.

Une si longue lettre u botu më 1979 dhe u shpër­bly me çmim. Shkrimtarja Bâ vdiq 52 vjeçe, vetëm dy vjet mbas bo­timit të librit, tue lanë pas nandë fëmijët e saj.