Dy kombëtare, një abetare

Kryeministri shqiptar Edi Rama u taku sot me «150 maturantët më të mirë të vendit», me të cilët foli për pranimin në universitet. Kurse mua më erdhi një porosi e çuditshme: «mfal a ka afat t2 ne filologjik Gj.shqipe? [sic]», më shkrun në Facebook një i panjofshëm. Ta qujmë Leart.

Learti nuk po më pyeste për afatin kalimtar në futboll, ku jemi dyzu në kombëtaren shqiptare e përfaqësuesen e Dardanisë. Atij i interesonte me u regjistru në universitet. Në arsim të paktën, kemi një abetare të përbashkët për gjithë shqiptarinë. Por jemi edhe më të ndarë se në sport kur …

Pritësi në theknajë

Pak vepra në historinë e letërsisë kanë mujtë me pasë fatin e romanit The Catcher in the Rye, i autorit Jerome David Salinger (Selinxhër).

Salingeri u lind në Niujork me 1919. I biri i nji tregtari të kamun djathnash, Salingeri u rrit në nji lagje pasanikësh në Menheten, dhe e kaloi fëmininë e vet tue u përplasë nga nji shkollë private te tjetra. Aq shum u end shkollave private sa mâ në fund prindët e tij sosën me e plasë në nji Akademi Ushtarake me 1934. Aty edhe muer diplomën e shkollës së mesme në vjetin 1936, kurse për studimet …

Kthimi i padishahut

Turqia ka qenë i vetmi vend me shumicë dërrmuese myslimane që falë Atatürkut ndërtoi një shtet shekullar. Duke e njohur rrezikun e radikalizmit fetar, Atatürku para vdekjes la testament që në rast në Turqi rrezikohej shekullarizmi, atë ta mbrojnë gjeneralët e ushtrisë!

Dhe gjeneralët e kanë mbrojtur disa herë gjatë dekadave ekzistencë të shtetit të shekullar turk. Sidomos mbas përpjekjeve të mëdha të sovjetikëve për të përhapur komunizëm në Turqi, ishin pikërisht gjeneralët që e shpëtuan vendin nga kthimi në një shtet satelit të Bashkimit Sovjetik. Ushtria turke është në Nato, kështu që edhe kur është vendosur pushteti i gjeneralëve, …

Demokracia që përligj autokratin

Unë besoj te demokracia dialektike, jo te ajo robotike!

Populli, demosi po mendohet si thellësisht i dëlirë, i pasherr e i pafaj dhe se çdoherë vepron me nder e me mend. Historia na tregon tjetërçka: populli e zgjodhi Hitlerin, Putinin, Erdoğanin, Thaçin dhe mun me e zgjedhë nesër Trumpin ose naj budallë tjetër.

Populli asht çerdhe e pamendimeve, frustrimeve, paragjykimeve, inateve, dështimeve, e idiotsive të llojllojshme të individëve brenda tij. Popull janë njerëzit që besojnë qorrazi në gjithfarë konspiracish, që krijojnë mendime pa kurrfarë logjike, pa kurrfarë arsyetimi, pa kurrfarë faktesh empirike. Populli asht ajo shumicë njerëzish të paformuem që …

Standardi dhe gegnishtja

Nji natyrë përfundimtare dhe e pandryshueshme e gjuhës, cilado ajo, thjesht nuk ekziston. Prurjet, si krejt risimet e ndryshimet në gjuhë, varen veç nga besojmat e përpjekjet njerëzore. Ç’mendësi kemi sot lidhur me hapjen e mëtejme të standardit ndaj prurjeve prej gegnishtes?

Ngjallin kureshtje rezultatet nga nji anketë që, ndonëse nuk synon me e njohtë imtësisht këtë çështje, na i jep do të dhëna interesante për shqyrtim. Anketa është kry nga kompania ndërkombëtare IPSOS në gjysmën e dytë të vitit 2011 për nevojat e Universitetit të Oslos. Ndër qinda pyetjet për çështje etnie, politike, feje, historie e demografie, figuron edhe …

Shqipe, o ashtë!

Ti kapton kufirin me Greqinë, futesh thellë gjer aty nga Preveza, dhe plot vendas ta kthejnë në shqip. E flasin shqipen ujë apo, siç thonë ata, flasin «shkipë» dhe ti i kupton fare mirë edhe pa qenë gjuhëtar.

Veçse kur i pyet «shqiptar je?», stepen e të thonë me murmurimë: «jo, e kam mësuar!».

Ndala njerën syresh që m’u gjegj kësisoj (e madje më tha se edhe «biltë e saj fjasën shkipë gjithë»), dhe i kallxova buzagaz:

«Nëno, dëgjo! Unë jam gjuhëtare. Ti flet me fjalë të vjetra tonat, të cilat tash s’ke nga t’i mësosh. Ti thua: biltë për …

Vakia e Sherrit dhe Vakia e Hajrit

Me 15 qershor 1826, në Stamboll, ndodhi ajo që nuk e kishte mendu kush. Ndër shqiptarë ka me u njohë si Vaka-i Şerriyye (Vakia e Sherrit), ndërsa në Stamboll u qujt Vaka-i Hayriye (Vakia e Hajrit). 135 mijë jeniçerë ngritën krye kundër vendimit të Sulltan Mahmudit II për demobilizimin e jeniçerëve për me i zavendësu këta me një ushtri moderne.

Sulltani e bani këtë për shumë arsye. Jeniçerët kishin zanë pozita shumë të randësishme dhe kishin marrë në dorë fuqi të madhe. Aq të madhe sa përcaktonin edhe kush mun bahej sulltan e kush jo, kush e përbante qeverinë e …