Kosova e ka shti kangën popullore «Dy dele, 300 pare» në libra të klasës së parë. Dhe kosovarët nuk po mujnë me e kapërdi këte.
Por nuk na dëftoi kush pa u nxehë e pa sha pse nxanësat nuk ban me e mësu këtë kangë. Nëse e lëshojmë vetë ja ia lypim kangëtarit në çdo darsëm, pse nuk e ka vendin në shkollë?
Çka kam ndi deri tash përmblidhet me nji fjalë: skandal! E që s’asht arsye.
Kemi mujtë me shprehë shqetësime ma përtokë. Bie fjala: (1) kanga ka melodi qaq të thjeshtë sa nuk e zhvillon shkathtësinë muzikore të nxanësave; (2) teksti përfshin fjalën mashallah, dhe kjo fjalë ua mëson fëmijëve fenë në nji shkollë publike; (3) kanga ka melodi orientale dhe na dojmë në shkollat tona së pari me promovu melodi vendase, ashtu siç ua mësojmë të vegjëlve së pari gjuhën amtare; dhe (4) vocërrakët gjashtë a shtatë vjeç nuk e kuptojnë, e ma mirë të lypim kangë tjetër.
Këto arsye as që i kam hasë kund. Mbase nuk na bindin. Shumçka mësohet me shembuj të thjeshtë. Mashallah (sikur ishalla) asht fjalë shqipe tashma, jo domosdo fetare; në kangë madje muj e zavendësojmë lehtë me «lumët na». Në fund, çka a asht orientale e çka vendore? Kurse mosha dhe vlera edukative mund të jetë brengë me vend.
Por s’i kemi këto halle na. Problemin e kemi te shijet antitallava, te hipokrizia jonë, dhe te snobizmi ynë. Shijet janë të natyrshme e të kuptueshme, dhe muzika punë qefi. Por hipokrizia e snobizmi të papranueshme.
Se ato i lanë edhe fëmijët tanë të gjymtë. Kur libri i muzikës ua mëson kangën «Dy dele, 300 pare», ai i zhvesh ata prej damkës (stigmës) ndaj vetvetes. I nxit me e pranu gruen e mixhës që kcen me atë kangë nëpër ahengje familjare. Dhe i bind djemtë e marrshëm si Genti e Dreni me iu bashku valles.
Ata ngurrojnë përndryshe. Në klasë kanë shokë e shoqe që i përsërisin përçmimin e prindëve të tyne se «kuku, tallava!» dhe konstatimin e gabuem se kjo kanga me dhen i përket qatij zhanri. Pa çka që edhe këtyne iu pëlqen tinëza.
Qështu diçka ia bajmë edhe me të folmet, që i përqeshim e thomë se s’ban me i folë, jo pse u mungon gja përveç prestigjit. Ec e fol me pö sot?
Muzika lyp me e shoshitë ma fort. S’domethanë tash që s’ka pasë kangë ma të goditun për librin e klasës së parë. As që autorët e kanë pikatë me «Dy delet». Por kur na si shoqni s’flasim arsyeshëm — pos që pallim «skandal», tmerrohemi prej «tallavasë», dhe shkrimet tona i përcjellim me video të Luan Rrapushit — do t’ishim ma të sinqertë me i shtu edhe emnat keqmues për romët dhe shqiptarhanen. Me e pranu pra haptaz snobizmin e racizmin tonë.
Ose e shprehim sentimentalizmin pak ma me qytetari dhe e mbrojmë trashëgiminë tonë etnike ma me nder. Vetë e du fort kangën kavajase «Ke Çesmja». Por kam qef m’e ngu prej Grupit të Kavajës ja Merita Halilit tek e ndërpretojnë bukur me nji orkestrim ma perëndimor, që vyn me e ru. Ndonji tjetër e këndon me ngjyrim lindor, çka i pëlqen dikujt. Por për muzikë të këtij stili unë i lëshoj mjeshtren Fairouz të Libanit, artistin turk Erkan Oğur, e kangëtarin iranian Ahad Aghassi.
Ose japim dhe gjykime objektive. A ngohen kangët me vargje të fëlliqta?
Qe dhe prindët që e kritikojnë Lavdim Londrën për kangën e autobusit e tjerat si ajo. Kanë plotësisht të drejtë. Së pari, Lavdimi ka marrë pare me i shqipëru do kangë për fëmijë prej anglishtes, e jo me shkru kangë të reja. Së dyti, ka eksperimentu me zhanre dhe me fëmijë, tue ua paraqitë si kombinim normal melodinë tallavaoide me vargje carrokësh, a realisht ka maru parodi. Dhe së treti, as din me këndu as me i ra sintit.
Por Luan Rrapushi ta kall mikrofonin, edhe ai sintaxhiu i tij të shtin m’u dridhë. Ani ma kur t’e kapin ritmin 7/8 a 9/8, që lyp goxha talent me e përcjellë! Tjetër asht që kanë qëllu pak si të zeshkët.
Sa për ilustrim, qe do partitura me kangë tona, njana e shënueme prej shkupjanit Lorenc Antoni e tjetra e orkestrueme prej amerikanes Shelley Hanson.
Shkurtegëza për këtë postim: https://pli.si/2Okiit8
