Kthimet sërbe

Revista D.M.Th., Nju-Jork, 7 dhjetor 1999, nr. 2, fq. 5
Revista D.M.Th., Nju-Jork, 7 dhjetor 1999, nr. 2, fq. 5

Ky artikull asht shkru në nandor 1999 dhe asht botu me 7 dhjetor si editorial në numrin revistën D.M.Th. të cilën e përgatiste dhe e botonte miku im, Skënder Miftari, në Nju-Jork. Po e lexoj dhe po habitem! Athu a e ka lexu kush në atë kohë?


Shqiptarët sot janë në një gjendje e cila shpesh përsëritet në historinë e tyne: me një të kalueme të zymtë, me një tashme kaotike dhe me një të ardhme të mjegullt e të paparashikueshme.

Ky asht fundi i luftnave, koha ma e kobshme për shqiptarët. Koha kur ata dehen nga një njëmendësi e re. Koha kur ata i shkredhin krenat prej thellësive të robnisë dhe për pak ngopen me ajër të pastër të njëfarë lirie të shpërshijshme. Koha kur atyne shumë vështirë u punon mendja e instiktet. Koha kur ata harrojnë çdo gja tjetër. Edhe rrezikun që u kërcënon.

Pasi një kohë të gjatë rreth dy mijë vjeçare kanë kalue në një koleksion robnish, ata sillen si qenie që e kanë humbë ndjenjën e orientimit në një kohë të labërgimtë. Dinë si të luftojnë për lirinë derisa janë në robni në mënyrë të përsosun, por s’dinë si t’ia bajnë kur liria afrohet (në Kosovë) apo kur ajo tashmë asht aty (në Shqipëri).

Ndër ato gjana që shqiptarëve jua ka thye qafën në këtë shekull asht dehja. Një delirium i çuditshëm. Një mpakje e çastit, kur nis befasisht një prodhim halucinacionesh. Humbja serbe, fjala vjen, merret, automatikisht, si fitore shqiptare. Por humbjet serbe nuk kanë qenë gjithmonë fitore shqiptare. Së paku jo për kohë të gjatë.

Le t’i rikujtojmë vetëm dy kohna të ngjashme me këto të sodit që kanë ndodhë jo ma larg se në këtë shekull.

Vjeti 1914. Austro-Hungaria, një goxha perandori, i shpalli luftë Serbisë. E tana ndodhi si në atë profecinë dykuptimëshe të orakujve të tempullit të Delfit që ia thanë mbretit të Persisë se: “Kush Halisin do ta kalojë, një mbretni do ta shkatërrojë.” Dhe mbreti i verbuem prej fitores e kaloi lumin Halis, tue mendue se kështu pat me shkatërrue mbretninë kundërshtare por e shkatërroi mbretninë e vet.

Serbia dukej se s’kishte gjasa me fitue. Gjithkush në botë e ka ditë këtë si fakt të kryem. Kështu e kanë ditë edhe serbët. Por megjithatë ata hynë në luftë. E gjithë armata serbe iku nëpër malet e Shqipnisë, megjithëse një vit ma parë aty kishte ba masakra dhe nuk hasi në kurrfarë rezistence të organizueme. Iku edhe mbreti Petar I, edhe një pjesë e popullsisë serbe. Shkuen deri në Durrës si kope e bame pikë e pesë. Atje i prisnin anijet e aleatëve. Kurrkush nuk kishte fije shprese se ka me ndodhë kthimi triumfal serb. Humbja ishte totale dhe vetëm një imagjinatë e bujshme kishte mujtë me mendue se qoftë edhe një ushtar i Mbretit Petar I Oslobodilac – qysh u mbiquejt ma vonë – ka me mujtë me u kthye me armë në dorë. Austro-Hungaria u dha të drejta shqiptarëve, por nuk i bani shtet të fortë. As ajo nuk pati kohë dhe as vetë shqiptarët nuk ia banë hyzmetin kësaj pune që të bahen të fortë. Dhe pas katër vjetësh ndodhi ajo që nuk mund të merrej me mend: u shkatërrue perandoria austro-hungareze ndërsa ushtria serbe u kthye si fitimtare. Dhe Serbia u ba Jugosllavi. Dhe shqiptarët shkojshin si Muça mbas një udhëheqësi-dai tue u mundue sa ma mirë me ja vnue ndërskamcat njeni-tjetrit. Derisa nuk i qetësoi Serbia.

Vjeti 1941. Gjermania hitleriane nisi luftën kundër Jugosllavisë. Dhe për tri ditë s’pat ma Jugosllavi. Shqiptarët prapë mbetën si patat në mjegull. Dikush thumbit e dikush patkoit bajshin luftë për pushtetin që s’e kishin. Serbët e malazezët kolonë ikën. Shqiptarët kqyrshin një kambë e para kush po bahet bajraktar. Por tue mos qenë asnjani i fuqishëm sa duhet, për me ja kallxue të tjerëve se ku e kishin vendin, ata e pickojshin njeni-tjetrin. I ujitshin inatet, çamjet, urrejtjet. Shkelshin përmbi parime, ideale e dashuni. Sepse, mendojshin ata, serbët s’kthehen kurrë ma. Gjermania hitleriane s’mundet me humbë kurrë. Kështu që shqiptarët kishin kohë me luftue me njeni-tjetrin. Asht fakt i hidhun se edhe në këtë kohë Mitrovica pat mbetë matanë kufini. Dhe çdo përpjekje që Mitrovica të ndahet do të quhet kurorëzim i një akti nazist.

Vjeti 1945 u ra në krye shqiptarëve edhe një herë. Nazistët kapituluen. Serbët u kthyen prapë në Kosovë për ta vnue rendin serb me zjarr e me hekur. Pra, Serbia në histori, ka ditë me i kthye humbjet e veta ma të thella në fitore ma madhështore. Ndërsa shqiptarët, thjesht nuk e dinë as numrin e viktimave që griu makina serbe e vdekjes për një shekull të kobshëm.

Vjeti 1999. Edhe sot shqiptarëve u duket se ushtrinë serbe e kanë dëbue n’Hanë. NATO-ja s’mundet me humbë kurrë. Kështu që ata kanë kohë me luftue me njeni-tjetrin. Ata edhe tash flasin me fjalor “mbarëkombëtar” ndërsa veprojnë me akte krejt të ngushta “partiake”.

Kriminelët serbë, mendojnë ata, s’mund të kthehen ma kurrë. Ashtu qysh patën mendue baballarët e gjyshnit e tyne. Kjo luftë e pakuptimtë me njeni-tjetrin e ushqen pikërisht atë farë të keqe ndër vetë shqiptarët e cila ma vonë vjen e bahet pushtet. Bash fara ma e keqe. Nuk e dimë vjetin e saktë se kur mund të kthehet soldateska serbe, sepse s’jemi orakuj as profetë, por derisa shqiptarët ta hanë njeni-tjetrin me kaq urrejtje të bukur e të shijshme, duhet ta dinë se vetëm një gisht mbas qafe janë tue pikue jargët prej dhambëve të bishës Serbi.

Shqiptarët edhe sot shumë ma tepër do të duhej t’i brengosë Kthimi i Serbisë dhe jo ashti i pushtetit që ua ka gjuejtë dikush te kambët. Sepse dy qeveri kosovare shumzue me një ndërkombëtare (shih ku paska ardhë puna), dy pushtete kosovare janë baraz me asnjë pushtet real shqiptar. Nuk asht çudi që fati i Mitrovicës apo edhe fati i Republikës së Kosovës ka me u përcaktue në kohën e dypushtetsisë apo të asnjëpushtetsisë. Në kohën kur dadot antishqiptare të politikës ndërkombëtare do të kujdesen që shqiptarëve t’u garantohet sa ma pak pushtet real. Minimumin e asaj që ua imponon situata.

Atëherë do të ndodhë prapë ajo që të gjithë të jemi e të mos jemi fajtorë. Sepse ka pasë kohna edhe ma premtuese për shqiptarët sesa tash, e ata as atëherë s’kanë arritë me i marrë frytet ma të mira tue mos ia lëshue udhën njeni-tjetrit si ata dy cjepën n’atë urë të ngushtë.

Anmiqve të shqiptarëve sot u duhet vetëm pak kohë që të mund ta marrin veten. Ndërsa shqiptarët s’dinë qysh me ja ba me kohën sepse e kanë si shumë. Një mijëvjeçar i ri, krejt i paçikun, shtrihet para tyne.

Revista D.M.Th., Nju-Jork, 7 dhjetor 1999, nr. 2, fq. 5
Revista D.M.Th., Nju-Jork, 7 dhjetor 1999, nr. 2, fq. 5

Nga Agim Morina

Gjuhëtar, artist, poet, dhe mësues shqiptar nga Prizreni. I mërguar në Londër prej viteve 1990. Përkrah Shqipen e Përbashkët me paskajore gege dhe me R-në toske.